Onderzoek toont aan: ‘Als jongeren met genderdysforie hun natuurlijke puberteit doormaken, zullen deze gevoelens van genderdysforie slechts bij een kleine 12 procent blijven bestaan.’
Deze cijfers tonen aan dat de puberteit de ontwikkeling van eigen gender in een definitieve plooi legt. De veranderingen tijdens de puberteit, zoals fysieke lichaamsveranderingen (bv. borstontwikkeling), veranderende interesses, vriendschappen, eerste verliefdheden, ontluikende seksualiteit en dito fantasieën, kunnen daarbij bepalend zijn (1). Daarom is het belangrijk dat een tiener zijn puberteit doormaakt en niet vroegtijdig begint met puberteitsremmers of een hormoonbehandeling.

Vanuit deze kennis is het niet verstandig van Sensoa om met kinderen vanaf 9 jaar de mogelijkheid tot sociale transitie te bespreken in de klas en vanaf 12 jaar de mogelijkheid tot het opstarten van hormoonbehandeling en eventuele lichaamstransitie. Jongeren  moeten niet doorverwezen worden naar centra gespecialiseerd in het begeleiden van transities vanaf 12 jaar (2).

In tegenstelling tot wat Sensoa aanbeveelt, is het belangrijk dat tieners, ouders en leerkrachten weten dat genderdysforie in de meeste gevallen tijdelijk is en van voorbijgaande aard.

Het is belangrijk tieners op een gezonde manier door de puberteit te loodsen zodat ze hun eigen seksuele identiteit kunnen ontwikkelen en omarmen. Hoe gezonder de tiener uitgroeit tot een volwassen persoon, hoe meer kans dat de genderverwarring verdwijnt. Ze kunnen eventueel geholpen ondersteund worden met algemene psychologische begeleiding los van genderklinieken.

Het is belangrijk dat tieners hun eigen ontluikende vruchtbaarheid als positief ervaren en zowel lichamelijk als emotioneel uitgroeien tot volwassen mannen en vrouwen.
Zowel thuis als in de lessen relationele en seksuele vorming (RSV) kan men het wonder van de vruchtbaarheid in een positief daglicht plaatsen zodat tieners ervaren dat de puberteit een bijzondere mooie fase in hun leven is. Dit kan men bereiken door de menstruatie- en zaadcyclus niet enkel technisch uit te leggen maar ook te verbinden met positieve begrippen, zoals ‘in staat zijn nieuw leven te schenken, zelfstandig en volwassen worden, verantwoordelijkheid dragen, je mag er zijn zoals je bent’.

Het is in de eerste plaats aan de ouders om hun zoon en/of dochter voor te bereiden op de puberteit en er een positieve waarde aan te geven. Het kind weet dat het nu groot wordt en ziet ernaar uit.
De moeder kan de eerste eisprong/menstruatie vieren met haar dochter. Moeder en dochter kunnen iets speciaals doen samen en over vrouwenzaken praten. Het meisje mag ervaren dat er een nieuwe bijzondere fase aanbreekt.
De vader kan tonen dat hij trots is op de veranderingen bij zijn zoon, het rijpen van de eerste zaadcellen en zaadlozing, de stembreuk, de spierontwikkeling, … Een ‘man tot man’ relatie kan ontstaan waarbij ze samen werkjes opknappen of sporten.
Deze interactie helpt het meisje en de jongen om zich goed te voelen in hun rol van vrouw en man (3).

Negatieve ervaringen met seksualiteit kunnen een oorzaak zijn om te vluchten van eigen seksualiteit en geslacht, zoals grensoverschrijdend seksueel gedrag, een verkrachting, gedwongen seks, een onaangename eerste keer, … Een transitie kan een beschermend mechanisme zijn om een herhaald seksueel trauma te voorkomen (4).

Het is belangrijk dat de relationele en seksuele vorming negatieve ervaringen en seksuele trauma’s zoveel mogelijk probeert te voorkomen.

• Raad jongeren aan niet te vlug over te gaan tot seks maar te wachten tot ze een vaste veilige relatie heeft, dit om misbruik te voorkomen.
• Maak tieners assertief zodat ze duidelijke grenzen kunnen aangeven om ongewenste handelingen te voorkomen. Het vlaggensysteem van Sensoa geeft heel flinterdunne grenzen aan en is dansen op een slappe koord (5). Jongeren moeten duidelijk communiceren, ‘mijn lichaam is van mij, daar kom je niet aan’.
• Tieners moeten niet toelaten dat er met hun emoties wordt gespeeld. Dit in tegenstelling tot Sensoa die het flirten, spelen met sensualiteit en elkaar seksueel uitdagen, als iets positiefs aankaart (6) (7).

• Jongeren zouden reeds voordat ze aan seks beginnen moeten bepalen of ze al dan niet kiezen voor een vaste relatie, zodat ze niet worden verleid door een occasionele uitdaging waar ze later spijt van hebben.

  
  

De invloed van de ouders is sterker dan die van de school of de andere jongeren, zeker bij jonge tieners. Dus is er hier een belangrijke rol voor de ouders weggelegd om op een persoonlijke unieke manier jouw tiener(s) te loodsen door de puberteit.

Bronnen

1. Hoe kunnen we de beste zorg geven aan jongeren die te maken hebben met genderincongruentie?  
   P. Vankrunkelsven, K. Casteels, J. De Vleminck
2. Lesgeven over transgender, Sensoa – Leerdoelen 9-12 jaar, 12-14 jaar - (zie ook pdf)
3. Boek: Sterk zelfbewust voorgelicht. Seskuele opvoeding van de kindertijd tot de prepuberteit. p 84 tot p 88
4. Genderdysforie, feiten en informatie – Oorzaken, zelfbeeld als hoeksteen
5. Sensoa Vlaggensysteem – Situatieschetsen
6. Lespakket sexting – Spelregels voor digitaal flirten
7. k’ Zag twee beren p 6.17  Flirts, flirtsignalen bij mensen herkennen